اسکوتوما یا لکه کور در بینایی، علل و عوامل

اسکوتومای مرکزی (Central Scotoma):
در این نوع، لکه کور دقیقا در مرکز میدان دید قرار دارد و می تواند فعالیت های روزمره مانند مطالعه، رانندگی یا تشخیص چهره را بسیار دشوار کند.

علت ها:
دژنراسیون ماکولا (AMD)
رتینوپاتی دیابتی یا ادم ماکولای دیابتی
عفونت ها یا آسیب های چشمی در ناحیه ماکولا

اسکوتومای پاراسنترال (Paracentral Scotoma):
این نوع نزدیک به مرکز میدان دید (در محدوده 10 درجه) ظاهر می شود. فرد ممکن است نوشته روی یک تابلو را ببیند اما بخش کناری آن تار یا سیاه باشد.

علت‌ها:
گلوکوم (آب سیاه)
رتینوپاتی دیابتی
گاهی این نوع با کاهش دید محیطی همراه است که به آن دید تونلی گفته می شود.

اسکوتومای سوسوزننده یا درخشان (Scintillating Scotoma):
این نوع بیشتر به صورت یک اختلال بینایی موقتی ظاهر می‌شود که معمولا با میگرن همراه است. فرد ممکن است خطوط زیگزاگی، اشکال براق یا لکه های رنگی در میدان دید خود مشاهده کند. مدت زمان آن بین چند ثانیه تا 30 دقیقه متغیر است.

علت ها:
میگرن (با یا بدون سردرد)
استرس
تغییرات هورمونی
فشار خون بالا
التهاب عصب بینایی
آسیب های مغزی یا چشمی
حمله ایسکمیک گذرا (TIA یا سکته خفیف)
ام‌اس (MS)
پره‌اکلامپسی در بارداری

تشخیص اسکوتوما:

1. تست میدان بینایی (Visual Field Test)
یکی از اصلی ترین روش های تشخیص اسکوتوماست. بیمار در مقابل دستگاهی شبیه کاسه قرار می گیرد و به نقاط نورانی که در میدان دید ظاهر می شوند پاسخ می دهد. این تست نقشه ای از دید چشم تهیه می کند.

2. معاینه با مردمک گشاد
چشم پزشک با استفاده از قطره، مردمک را گشاد کرده و شبکیه و عصب بینایی را بررسی می کند. در برخی موارد از تصویربرداری دیجیتال دقیق شبکیه نیز استفاده می شود.

درمان اسکوتوما:

درمان اسکوتوما به علت ایجادکننده بستگی دارد:
اسکوتوماهای ناشی از میگرن معمولا موقت بوده و طی 30 دقیقه برطرف می شوند.
در صورت ارتباط با بیماری‌هایی مثل فشار خون بالا یا استرس، درمان بیماری زمینه ای می تواند از بروز مجدد آن جلوگیری کند.
متأسفانه در بیماری های مزمن مثل گلوکوم، دیابت یا دژنراسیون ماکولا درمان قطعی وجود ندارد، اما وسایل کمک بینایی (Low Vision Aids) می توانند به بهبود کیفیت زندگی کمک کنند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر اسکوتوما به‌طور ناگهانی ظاهر شود یا همراه با علائم زیر باشد، مراجعه فوری به چشم پزشک یا اورژانس ضروری است:
سردرد شدید و ناگهانی
ضعف یا بی حسی در اندام ها یا صورت
سرگیجه، تهوع یا اختلال در تکلم
دوبینی یا تاری دید ناگهانی
سابقه آسیب به سر یا چشم

جمع بندی:
اسکوتوما یا لکه کور می تواند موقتی یا دائمی باشد و علل مختلفی از میگرن گرفته تا بیماری های جدی چشمی و عصبی داشته باشد. معاینه منظم چشم و مراجعه فوری به پزشک هنگام بروز علائم غیرعادی، بهترین راه برای تشخیص به موقع و جلوگیری از عوارض جدی است.