تنبلی چشم چیست؟

تنبلی چشم یا آمبلیوپیا نوعی اختلال بینایی است که معمولا فقط در یک چشم اتفاق می افتد، ولی در موارد نادر ممکن است هر دو چشم را درگیر کند. این مشکل زمانی به وجود می آید که همکاری بین مغز و چشم دچار اختلال می شود و مغز دیگر نمی تواند تصویر دریافتی از یک چشم را به درستی پردازش کند. در نتیجه، مغز به مرور بیشتر به چشم قوی تر تکیه می کند و بینایی چشم ضعیف تر، بدتر می شود. به آن تنبلی چشم می گویند چون چشم قوی تر بهتر کار می کند، اما باید بدانید که افراد دچار تنبلی چشم، تنبل نیستند و هیچ کنترلی روی عملکرد چشم هایشان ندارند. این مشکل معمولا از دوران کودکی شروع می شود و شایع ترین علت کاهش بینایی در کودکان است. حدود 3 کودک از هر 100 کودک به آن مبتلا هستند. خبر خوب این است که اگر زود تشخیص داده شود، درمان آن موثر است و معمولا از بروز مشکلات بینایی دائمی جلوگیری می شود.
علائم تنبلی چشم چیست؟ علائم تنبلی چشم ممکن است در ابتدا واضح نباشند. کودک ممکن است دچار ضعف در درک عمق (یعنی تشخیص فاصله ها) شود. همچنین ممکن است والدین رفتارهایی مانند موارد زیر را در فرزند خود مشاهده کنند:
چشمدوختن (لوچ کردن)
بستن یکی از چشمها
کج کردن سر هنگام نگاه کردن
در بسیاری از موارد، والدین اصلا متوجه وجود مشکل نمی شوند تا زمانی که پزشک در معاینه چشم آن را تشخیص می دهد. به همین دلیل، معاینه بینایی در سن 3 تا 5 سالگی برای همه کودکان ضروری است.
چه کودکانی در معرض خطر تنبلی چشم هستند؟
برخی کودکان از بدو تولد دچار تنبلی چشم هستند و برخی دیگر در دوران کودکی به آن مبتلا می شوند. احتمال بروز این مشکل در کودکانی بیشتر است که:
نارس به دنیا آمدهاند
وزن کمی هنگام تولد داشته اند
سابقه خانوادگی تنبلی چشم یا بیماری های چشمی دارند
دچار اختلالات رشد یا ناتوانیهای ذهنی هستند
علت تنبلی چشم چیست؟
در برخی موارد، پزشکان نمی توانند علت دقیق را پیدا کنند. اما اغلب، مشکلات بینایی دیگر باعث ایجاد تنبلی چشم می شوند. مغز برای دیدن، اطلاعات را از هر دو چشم دریافت میکند. اگر یک چشم مشکل داشته باشد، مغز ممکن است آن چشم را نادیده بگیرد و فقط از چشم قوی تر استفاده کند.
چگونه پزشک تنبلی چشم را تشخیص می دهد؟
پزشک در طی غربالگری بینایی معمول در کودکان، علائم تنبلی چشم را بررسی می کند. همه کودکان 3 تا 5 ساله باید حداقل یکبار معاینه چشم کامل شوند.
درمان تنبلی چشم چیست؟
اگر بیماری زمینه ای باعث تنبلی چشم شده باشد، ابتدا همان بیماری درمان میشود.
مثلا: تجویز عینک یا لنز برای کودکانی با نزدیکبینی یا دوربینی
عمل جراحی برای آب مروارید
سپس، هدف درمان این است که مغز را وادار کنیم از چشم ضعیف تر استفاده کند تا تقویت شود. روش های رایج:
بستن چشم قویتر با چسب:
پوشاندن چشم قوی با یک چسب مخصوص (مشابه چسب زخم) باعث می شود مغز مجبور به استفاده از چشم ضعیف شود. برخی کودکان روزانه فقط 2 ساعت چسب میزنند، ولی در بعضی ها نیاز به استفاده در تمام ساعات بیداری است.
استفاده از قطره چشم در چشم قوی:
قطره آتروپین روزانه در چشم قوی باعث تاری دید موقت نزدیک می شود. این کار مغز را وادار می کند از چشم ضعیف تر استفاده کند. برخی والدین این روش را سادهتر از بستن چشم می دانند.
چه مدت طول میکشد تا بینایی بهتر شود؟
بسیاری از کودکان طی چند هفته بعد از شروع درمان، بهبودی اولیه را تجربه میکنند. اما معمولا چند ماه زمان لازم است تا بینایی به حداکثر برسد. حتی پس از بهبودی، ممکن است نیاز باشد گه گاهی از روش درمانی استفاده شود تا مشکل برنگردد.
نکته پایانی:
هرچه زودتر درمان شروع شود، نتیجه بهتر است. اگر کودک در دوران رشد درمان نشود، ممکن است تا آخر عمر دچار مشکل بینایی باقی بماند. درمان در بزرگسالی معمولا خیلی کم اثرتر از کودکی است.