رتینوپاتی نوزادان نارس (ROP)

رتینوپاتی نوزادان نارس چیست؟
رتینوپاتی نوزادان نارس یک بیماری چشمی است که در برخی از نوزادان نارس یا با وزن بسیار پایین هنگام تولد رخ می دهد. در این بیماری، رگ های خونی شبکیه چشم به درستی رشد نمی کنند و می توانند باعث آسیب به بینایی شوند.
شبکیه لایه‌ای حساس به نور در پشت چشم است که سیگنال‌ های تصویری را به مغز منتقل می کند. اختلال در رشد رگ های خونی شبکیه ممکن است منجر به جدا شدن شبکیه و کاهش شدید یا حتی از دست رفتن بینایی شود.

علل و عوامل خطر رتینوپاتی نوزادان نارس:
ROP به علت رشد غیرطبیعی و سریع رگ های خونی در شبکیه ایجاد می شود. رگ های جدید ممکن است ضعیف و نشت پذیر باشند و باعث کشیده شدن شبکیه از دیواره چشم شوند.

عوامل خطر اصلی عبارتند از:
تولد پیش از هفته 30 بارداری
وزن کمتر از 1500 گرم (حدود 3 پوند)
مشکلات تنفسی یا نیاز به اکسیژن درمانی
عفونت ها و بیماری های عمومی نوزاد
کم خونی یا سطوح پایین ویتامین E

رتینوپاتی نوزادان نارس چقدر شایع است؟
طبق مطالعات، بیش از دو سوم نوزادان با وزن زیر 1.25 کیلوگرم درجاتی از ROP را تجربه می کنند. حدود 10 درصد از آن‌ها دچار ROP شدید شده و نیاز به درمان دارند.

علائم و نشانه ها:
در مراحل اولیه، ROP علائم خارجی ندارد. تنها راه تشخیص، معاینه چشم توسط چشم پزشک نوزادان است. اما اگر ROP شدید بوده یا درمان نشده باشد، ممکن است بعدا علائمی مانند:

عدم دنبال کردن اشیا با چشم
نداشتن واکنش به نور
انحراف چشم (لوچی)
حرکات غیرطبیعی چشم (نیستاگموس)
مردمک سفید رنگ
تشخیص ROP
طبق دستورالعمل ها، نوزادانی که شرایط زیر را دارند باید غربالگری شوند:

تولد پیش از هفته 31 بارداری
وزن کمتر از 1500 گرم
داشتن مشکلات سلامتی مرتبط با نارس بودن
چشم پزشک با استفاده از قطره های چشمی برای گشاد کردن مردمک، شبکیه را بررسی می کند و بر اساس شدت بیماری آن را به پنج مرحله تقسیم می کند.

مراحل رتینوپاتی نوزادان نارس:

مرحله 1: خفیف‌ترین نوع؛ معمولا بدون نیاز به درمان و خودبه‌خود بهبود می یابد.

مرحله 2: پیشرفت جزئی؛ اغلب بدون درمان بهبود می یابد.

مرحله 3: رشد غیرطبیعی رگ‌ های جدید؛ معمولا نیازمند درمان است.

مرحله 4: جداشدگی جزئی شبکیه؛ نیاز به درمان فوری دارد.

مرحله 5: جداشدگی کامل شبکیه؛ شدیدترین نوع و اورژانسی است.

اصطلاحات مهم:
Plus Disease: گشاد شدن و پیچ خوردگی رگ ها؛ نشانه بیماری شدید.
ROP تهاجمی (A-ROP): نوعی شدید که با سرعت پیشرفت می‌کند.

درمان رتینوپاتی نوزادان نارس:
درمان ROP شدید باید سریع انجام شود (معمولا ظرف سه روز):
لیزر درمانی: برای توقف رشد رگ های غیرطبیعی
تزریق داروهای ضد-VEGF: برای مهار رشد رگ های جدید
جراحی چشم: در مراحل 4 یا 5 شامل ویترکتومی یا اسکلرال باکل

عوارض رتینوپاتی نوزادان نارس:
ROP درمان نشده می‌تواند باعثث

جدا شدن شبکیه و نابینایی دائمی
ایجاد چین در ماکولا (ناحیه دید مرکزی)
نزدیک بینی (مایوپیا)
تنبلی چشم (آمبلیوپی)
انحراف چشم (استرابیسم)
تفاوت شماره بین دو چشم (آنیزومتروپیا)

پیشگیری:
اگرچه پیشگیری کامل ممکن نیست، اقدامات زیر می‌تواند خطر ROP را کاهش دهد:

پیشگیری از زایمان زودرس در صورت امکان
کنترل سطوح اکسیژن در نوزادان نارس
پایش دقیق سلامت عمومی نوزاد
پیگیری های پس از تولد
نوزادان مبتلا به ROP باید تا پایان رشد شبکیه و در سال های بعدی زندگی نیز تحت نظر چشم پزشک باشند. برخی از آن‌ها در سنین مدرسه دچار مشکلات بینایی جدیدی می‌شوند که نیاز به اصلاح و درمان دارند.

جمع بندی:
رتینوپاتی نوزادان نارس بیماری چشمی قابل کنترل و درمان پذیر است. تشخیص زودهنگام و درمان سریع، کلید حفظ بینایی نوزاد شماست. اگر نوزادتان نارس به دنیا آمده است، حتما با پزشک برای انجام غربالگری ROP مشورت کنید و از پیگیری‌های منظم غافل نشوید.