رتینوپاتی سلول داسی چیست
رتینوپاتی سلول داسی یکی از عوارض چشمی بیماری سلول داسی شکل (Sickle Cell Disease) است. در این عارضه، گلبول های قرمز خون که به شکل داس در آمده اند، در رگ های خونی شبکیه گیر می افتند و باعث انسداد جریان خون و کاهش اکسیژن رسانی به بافت های حساس چشم می شوند. این روند می تواند منجر به رشد غیرطبیعی رگ های خونی، آسیب شبکیه و حتی از دست دادن بینایی شود.
بیماری سلول داسی چیست؟
سلول‌های قرمز خون در حالت طبیعی گرد و انعطاف پذیرند، اما در بیماری سلول داسی، شکل آنها تغییر کرده و سفت، کشیده و شبیه داس می شوند. این تغییر شکل باعث می شود گلبول ها در مویرگ ها گیر کرده، جریان خون را مختل کنند و سریع تر از حد معمول تجزیه شوند.
سه نوع اصلی از بیماری سلول داسی وجود دارد:
هموگلوبین SS: شدیدترین نوع بیماری
هموگلوبین SC: نوعی با شدت متوسط، اما با احتمال بالاتر بروز رتینوپاتی
هموگلوبین بتا تالاسمی: با شدت متغیر بسته به نوع ژن های به ارث رسیده
علائم رتینوپاتی سلول داسی
این عارضه معمولا بدون علامت شروع می شود، اما در مراحل پیشرفته ممکن است علائم زیر ظاهر شوند:
تاری دید ناگهانی
جرقه های نوری یا سایه هایی در میدان بینایی
افزایش تعداد اجسام شناور (فلوترها)
دیدن نقاط کور در مرکز یا اطراف دید
جدا شدن شبکیه (Retinal Detachment) یک اورژانس پزشکی است و در صورت بروز هرگونه تغییر ناگهانی در بینایی، باید فورا به چشم پزشک مراجعه کنید.
مراحل بیماری
1. رتینوپاتی غیرتکثیری (Non-proliferative)
در این مرحله، تغییرات عروقی آغاز شده ولی هنوز منجر به رشد رگ‌های خونی جدید نشده است. علائم معمول شامل:
لکه های سالمونی: خونریزی کوچک ناشی از ترکیدگی رگ ها
نقاط رنگین کمانی: رسوبات سلولی روی شبکیه
نقاط خورشیدی سیاه: تجمع رنگ دانه ها پس از خونریزی
2. رتینوپاتی تکثیری (Proliferative)
در مرحله پیشرفته، کمبود اکسیژن باعث تشکیل رگ های خونی غیرطبیعی و ضعیف می شود. این رگ ها می توانند منجر به:
خونریزی در زجاجیه (Vitreous hemorrhage)
جداشدگی شبکیه
نوسازی عروق با الگوی پنکه دریایی (Sea fan neovascularization)
روش های تشخیص
چشم پزشک می تواند با انجام معاینات تخصصی و استفاده از تجهیزات تصویربرداری پیشرفته، رتینوپاتی را شناسایی کند:
OCT و OCTA: تصویربرداری مقطعی از شبکیه و رگ های خونی
آنژیوگرافی فلورسئین: بررسی جریان خون شبکیه با تزریق رنگ مخصوص
درمان رتینوپاتی سلول داسی
درمان به مرحله بیماری بستگی دارد:
درمان لیزری: کاهش رشد عروق خونی غیرطبیعی
تزریق داروهای ضد-VEGF: مهار رشد رگ های جدید
جراحی شبکیه: درمان جداشدگی شبکیه شامل ویترکتومی، اسکلرال باکل و رتینوپکسی
اگر درمان در مراحل اولیه انجام شود، احتمال حفظ بینایی بسیار بیشتر خواهد بود.
پیشگیری و مدیریت بیماری:
انجام معاینات سالانه چشم از سن 10 سالگی.
درمان دارویی برای کنترل بیماری سلول داسی (مثل هیدروکسی کربامید یا کریزانلیزوماب).
انتقال خون یا درمان با سلول های بنیادی در موارد خاص.
سبک زندگی سالم و پایش منظم وضعیت سلامت عمومی.
جمع بندی:
رتینوپاتی سلول داسی یکی از عوارض خاموش اماجدی بیماری سلول داسی است. غربالگری منظم، تشخیص زودهنگام و درمان به موقع نقش کلیدی در پیشگیری از آسیب دائمی به بینایی دارند. در صورت ابتلا به بیماری سلول داسی یا مشاهده علائم مشکوک در بینایی، حتما به متخصص چشم مراجعه کنید.
